Trao đổi trong cờ vua rất quan trọng, bạn phải tính toán hoặc cân nhắc xem có cần thực hiện trao đổi hay không, và điều này liên quan đến một số kiến thức cơ bản nhất. Trước tiên, hãy cùng xem qua một ví dụ đơn giản:
Trong hình trên, con mã ở d5 của trắng rất mạnh và hoạt động tích cực, trong khi tượng ô đen của đen lại bị kẹt và không có đường đi thuận lợi, là một quân tượng yếu. Vì vậy, mặc dù mã và tượng đều có giá trị 3 điểm, nhưng lúc này, giá trị thực tế của con mã trắng vượt xa con tượng của đen. Rõ ràng, trắng không nên đổi mã lấy tượng.
Có hai nguyên tắc vàng về trao đổi:
Một trong những câu hỏi lớn nhất trong cờ vua là:
Quân nào nên được trao đổi và quân nào không nên trao đổi?
Để trả lời câu hỏi này thực ra rất đơn giản:
Bạn cần hiểu giá trị thực tế của mỗi quân cờ.
Hãy xem thêm một ví dụ để bạn hiểu cách đánh giá giá trị thực tế của một quân cờ:
Trong hình trên, trắng đang thua một nửa quân, nhưng con mã ở e4 của trắng rất mạnh, đang ở trung tâm và kiểm soát rất nhiều ô. Ngoài ra, nó còn có các tiền đồn ở d6 và f6. Trong khi đó, xe của đen lại ở vị trí không tốt và không có cột mở để hoạt động. Vì vậy, trong tình huống này, giá trị thực tế của con mã trắng chắc chắn lớn hơn một chiếc xe.
Nói vui một chút, chơi cờ vua giống như một đứa trẻ nghịch ngợm, bạn luôn muốn lấy nhiều hơn mà phải trả ít hơn. Ví dụ, nếu quân của tôi ở vị trí tồi tệ và quân của đối thủ có giá trị rất cao, thì tất nhiên tôi sẽ không ngần ngại thực hiện trao đổi này!
Một điều nữa là bạn cần phải có tầm nhìn xa:
Đôi khi, chúng ta có một quân có giá trị tương đương với quân của đối thủ, nhưng quân của đối thủ lại có tiềm năng lớn hơn, thì chúng ta nên tìm cách để đổi quân đó đi. Ví dụ như trong hình dưới đây:
Trắng có một quân tượng ở f3, không phải là một quân tượng yếu nhưng cũng không phải là quân tượng tốt. Nó bị hạn chế bởi các tốt của mình ở d3 và c4. Trong khi đó, đen có một con mã ở c6, nếu nó đi tới d4, sẽ trở thành một quân cực kỳ mạnh, kiểm soát rất nhiều ô quan trọng. Vì vậy, rõ ràng, phương án tốt nhất cho trắng lúc này là đổi ngay con mã c6 của đen bằng tượng của mình.
Vậy làm thế nào để chúng ta đánh giá giá trị của một quân cờ?
Chắc chắn bạn đã từng có câu hỏi này: Làm thế nào để đánh giá giá trị của một quân cờ? Rất vui khi nói rằng thực ra việc này khá đơn giản, bạn có thể xác định giá trị của chúng bằng cách đánh giá chức năng của chúng trong một tình huống cụ thể.
Ví dụ:
Từ hình trên, bạn có thể dễ dàng thấy sự khác biệt giữa hai bên. Trắng có hai quân xe xếp chồng lên nhau, chuẩn bị xâm nhập ô e7, từ đó tấn công các tốt trên hàng thứ 7 của đen. Trong khi đó, hai quân xe của đen đang ở vị trí rất bị động, đen rất muốn đổi xe với trắng. Do đó, rõ ràng giá trị thực tế của hai xe trắng lớn hơn nhiều so với hai xe của đen.
Vậy giá trị của tượng được đánh giá như thế nào?
Giá trị của tượng thường được đánh giá dựa trên việc nó kiểm soát bao nhiêu ô trên đường chéo:
Trong hình trên, tượng của trắng ở d5 có đường đi rất thuận lợi, kiểm soát rất nhiều ô trắng trên bàn cờ, do đó giá trị thực tế của nó cao hơn tượng của đen.
Hãy xem cách đánh giá giá trị của mã:
Giá trị của mã thường được đánh giá dựa trên việc nó có ở trung tâm hay không và có chiếm được tiền đồn hay không:
Như trong hình trên, mã của đen ở vị trí trung tâm rất tốt, kiểm soát nhiều ô và chặn được quân tốt lẻ của trắng tiến lên. Trong khi đó, tượng của trắng lại ở vị trí bị động vì có nhiều quân tốt cùng màu cản trở hành động của tượng. Nếu bạn là đen, bạn có sẵn sàng đổi mã của mình lấy tượng của trắng không? Rõ ràng là không.
